Na tej stronie postaram się zamieszczać adresy i odnośniki do miejsc, gdzie zobaczyć można japońskie lalki. Wbrew pozorom nawet w Polsce istnieje kilka takich miejsc. W Japonii jest ich rzecz jasna znacznie więcej, ale też trzeba wiedzieć, gdzie je znaleźć. Żadna z list nie jest na razie kompletna; będę je sukcesywnie uzupełniać.
W Polsce:
- Muzeum Lalek w Pilźnie – stała ekspozycja
- Villa Japonica w Wiśle – stała ekspozycja
- Miejskie Muzeum Zabawek ze zbiorów Henryka Tomaszewskiego w Karpaczu – stała ekspozycja, posiada kilka wspaniałych, efektownych japońskich lalek. Chyba najlepsza w Polsce poza prywatnymi kolekcjami. Wypatrzyłam: dwie pary dairi bina, kyō ningyō, piękną i dużą gogatsu ningyō oraz kilka ishō, w tym dość rzadkie chigo takasago. Niestety są niekiedy źle podpisane, w tym jako lalka japońska opisana jest jedna lalka chińska.
-
- Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie – w 2017 roku wzbogaciło się o kolekcję lalek japońskich. Na żywo ich jeszcze nie widziałam – muzeum pisze, że są to hina ningyō, jednak ze zdjęcia zamieszczonego na Facebooku muzeum (patrz niżej) wynika, że nie tylko – widać tam również (w tle) lalki kostiumowe (jedna z nich to na pewno Fuji-musume – patrz Tematyka -> Teatr kabuki). Wszystko wskazuje na to, że kolekcja jest przeznaczona na wystawy czasowe.
[źródło zdjęcia: strona muzeum na Facebooku]
- Muzeum Zabawek w Kudowie-Zdroju – niewielka kolekcja, składająca się z tanich i pospolitych lalek: jedna warabe kimekomi ningyō, kilka małych sōsaku kokeshi, dwie lalki kostiumowe z lat 40.-50. i dwie miniaturki z drutu i tkaniny – no i oczywiście stały element każdego polskiego zbioru muzealnego, czyli chińskie podróbki. Opisów prawie nie ma, to i błędów niewiele (ale jeden znalazłam – bączek podpisany jako beigoma). Na plus można zaliczyć fakt, że na ekspozycję trafiło też kilka zabawek (kami fūsen, menko, daruma otoshi, ayatori, otedama), nie tylko lalki.
Ogólnie też ja sama mam dość sporą kolekcję lalek. Na razie tylko raz trafiły na wystawę (i to tylko kilkanaście sztuk), ale może jeszcze kiedyś trafi się okazja, by je ponownie pokazać.
W Japonii:
- Muzeum Lalek w Jokohamie – najsłynniejsze muzeum lalek w Japonii, choć bynajmniej nie jedyne. Posiada kolekcję lalek z całego świata; mniej więcej połowę eksponowanych przedmiotów stanowią lalki japońskie. Oprócz ekspozycji stałej, obejmującej lalki z całego świata (uszeregowane regionalnie, a także wybrane kategorie, np. lalki-bobasy, fashion dolls, lalki biskwitowe) i lalki japońskie (uszeregowane regionalnie oraz gatunkowo), a także perełki: egzemplarze lalek przyjaźni oraz lalki tworzone przez artystów odznaczonych tytułem Żywego Skarbu Narodowego, prowadzi także ekspozycje czasowe, które mogą dotyczyć artystów rodzimych, ale mogą dotyczyć też m.in. króliczków Sylvanian Family czy małpki Monchhichi.
[zdjęcia: Muzeum Lalek w Jokohamie. Od lewej: piękne okazy gosho ningyō (dodatkowo w prawej części gabloty gogatsu ningyō), lalka artystyczna autorstwa Hiraty Gōyō II oraz tōrei ningyō – lalka przyjaźni. Wszystkie zdjęcia mojego autorstwa]
- Muzeum Lalek Tōgyoku w Saitamie – bardzo łatwo do niego trafić, ponieważ znajduje się naprzeciwko dworca kolejowego. Prowadzi je firma Tōgyoku, znany producent lalek. W ogóle lalki z Saitamy, czy dokładniej z Iwatsuki, miejscowości wchłoniętej przez Saitamę, to jedne z najsłynniejszych lalek japońskich, obok tych z Kioto i Tokio. Samo muzeum znajduje się na IV piętrze budynku (III wg naszej nomenklatury) i jest stosunkowo niewielkie, ale i tak warte obejrzenia. Skupia się przede wszystkim na hina ningyō, chociaż inne gatunki lalek także ma. Wstęp kosztuje symboliczne 100 jenów (3-4 zł), aczkolwiek kiedy ja byłam, nikt nawet mnie nie skasował za wejście – po prostu stała skarbonka, do której wrzucało się opłatę (co oczywiście zrobiłam). Warto także zajrzeć na parter do sklepu, gdzie zobaczyć można lalki na sprzedaż – są po prostu oszałamiające. Według strony internetowej muzeum odbywają się tu również pokazy i warsztaty robienia lalek, jest także studio fotograficzne. Kiedy ja je odwiedzałam (2012 rok), moim zdaniem tego jeszcze nie było, ale może przeoczyłam.
[zdjęcia: po lewej sklep firmowy Tōgyoku, reszta – widoki z muzeum. Wszystkie zdjęcia mojego autorstwa.]
- Muzeum Japońskich Zabawek w Himeji – zdjęcia wkrótce
- Narodowe Muzeum w Tokio – posiada w swoich zbiorach liczne stare i rzadkie lalki, a także innego rodzaju figurki humanoidalne (jak haniwa – figury grobowe), jednak ekspozycje mają charakter czasowy, więc trzeba po prostu na nie trafić.
- Awashima Jinja w mieście Wakayama (pref. Wakayama) -to jedna z najbardziej znanych świątyń, do których zanosi się lalki w celu urządzenia im pogrzebu (ningyō kuyō lub ningyō kanshasai). Starych lalek w Japonii nie wyrzuca się bowiem do śmieci, tylko urządza im uroczyste pożegnanie. W większości świątyń dokonuje się tego przez spalenie, ale Awashima Jinja jest wyjątkiem – 3 marca jest tu praktykowany zwyczaj spławiania lalek na morze w specjalnych łódkach. Na co dzień w świątyni eksponowane są setki lalek – stoją na otwartym powietrzu, osłonięte jedynie dachem werandy, a przychodzić tu można przez całą dobę, więc można je zobaczyć o dowolnej porze dnia i nocy (przy czym niektórzy przynoszą tu również maski japońskie, darumy, figurki jenotów, a nawet… krasnale ogrodowe i gliniane Wenus). Co ciekawe, nie tylko lalek tu się pozbywa w „godny” sposób, mający ustrzec dawnego właściciela przed ich gniewem. To samo dotyczy również… igieł do szycia.
[zdjęcia: Lalki przed świątynią Awashima Jinja. Wszystkie zdjęcia mojego autorstwa]
- świątynia Hōkyō-ji w Kioto – Jest to świątynia założona w XIV wieku przez mniszkę Karin no Miya Egon, córkę cesarza Kōgona, a począwszy od XVII wieku wszystkie przeorysze świątyni były córkami cesarzy. Te zaś często otrzymywały lalki w prezencie od swoich ojców (szczególnie hojny był tutaj cesarz Kōkaku, żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku) – stąd świątynia posiada obecnie kolekcję niesamowicie cennych eksponatów. Dlatego również bywa przezywana „świątynią lalek” i od połowy XX wieku przeprowadza także ceremonie ningyō kuyō. Na terenie znajduje się także „grób lalek, ningyō zuka, dla ukojenia ich dusz. Hōkyō-ji jest jednak przede wszystkim miejscem kultu, na dodatek powiązanym z rodziną cesarską, dlatego nie jest na co dzień udostępniona dla zwiedzających. Wyjątek trafia się dwa razy do roku: od 1 marca do 3 kwietnia można tu podziwiać wystawy lalek (1 marca dodatkowo odbywa się ceremonia otwarcia), a później od 1 do 30 listopada. Dodatkowo 14 października ma miejsce ningyō kuyō. Niestety w świątyni nie wolno robić zdjęć (tylko na zewnątrz).
[zdjęcia: Katalog i pocztówki z Hōkyō-ji, dalej: grobowiec lalek na terenie świątyni i główna brama. Wszystkie zdjęcia mojego autorstwa.]
- Echizen Take Ningyō no Sato – Wioska Bambusowych Lalek w Echizen w mieście Sakai (pref. Fukui) – założona w 1985 roku, składa się z pracowni, gdzie powstają bambusowe lalki, galerii Reimei, gdzie można obejrzeć prace mistrza Moroty Reimieia (1936-2010), pomieszczeń warsztatowych, w których można spróbować swoich sił w tworzeniu własnych take ningyō, a także sklepu.
[źródło zdjęć: film Creative Bamboo Doll Gallery „Reimei”(The dawn) at Echizen Bamboo Doll Village. Niestety zdjęcia na samej stronie Wioski bambusowych lalek w Echizen są dość małe]