Lalki miniaturowe – ogólna charakterystyka

Właściwie „lalki miniaturowe” to nie jest jeden, określony gatunek lalek, lecz lalki / figurki tworzone w różnych technikach i różnych miejscach Japonii, które łączy jedno: rozmiar. Nie przekraczają one bowiem 10 cm wysokości, a mimo to zadziwiają precyzją wykonania. Miniaturyzacja miewała różne przyczyny, czasem prawne, czasem ekonomiczne. Spośród tych pierwszych można wymienić edykty ograniczające przejawy zbytku u mieszczan – np. reformy ery Kansei (1789-1801) przyczyniły się do stworzenia keshi bina – miniaturowych hina ningyō.

 

 

 

 

 

 

[zdjęcie: keshi bina z mojej kolekcji, o wysokości zaledwie 8,5 cm]

Lalki miniaturowe pojawiały się także jako odpowiedź na sytuację ekonomiczną. Recesja lat 20. XX wieku, która doprowadziła do kryzysu ekonomicznego w następnej dekadzie, znalazła odzwierciedlenie w asakusa ningyō, szczegółowo omówionych osobno. Oprócz nich powstawały także miniaturowe lalki nienależące do tego gatunku, jak ta zaprezentowana niżej.

 

 

 

 

 

 

 

[zdjęcie: miniaturowa lalka z mojej kolekcji, lata 20. XX wieku, wysokość 8,5 cm. Temat niezidentyfikowany – to może być Matsukaze, ale nie musi]

 

Lalki miniaturowe – inne przykłady

Lalki miniaturowe tworzone są również współcześnie, bardziej jako ciekawostka albo pokaz precyzji. Częściej jednak niż lalki kostiumowe pojawiają się tutaj figurki przynajmniej częściowo wykonane z gliny, drewna, bambusa itp.

Oto kilka przykładów z mojej kolekcji:

Motyw Ishidōmaru – motyw regionalny związany z Kōyasan. Przedstawia kobietę z małym chłopcem, właśnie imieniem Ishidōmaru. Przybyli oni do kompleksu świątynnego Kōyasan, by spotkać się z ojcem chłopca, który był tam opatem. Kobiecie nie wolno było wejść do środka, dlatego zatrzymała się w pobliskiej gospodzie, gdzie wkrótce zmarła. Mężczyzna poznał syna, ale nie przyznał się, że jest jego ojcem i wziął go pod swoje skrzydła jako swojego ucznia. Po prawej take ningyō, po lewej lalki wykonane z gliny, wysokość jednych i drugich – ok. 7 cm.

 

 

 

 

 

 

 

Motyw Orihime. Orihime i Hikoboshi to postacie z chińskiej baśni o Prządce i Wolarzu, popularnej także w Japonii. Orihime była córką Jadeitowego Cesarza i pilną prządką, która całą swoją uwagę poświęcała obowiązkom. W końcu jej ojciec uznał, że warto, aby zaznała nieco życia i wyswatał ją z wolarzem imieniem Hikoboshi. Para tak przypadła sobie do gustu, że całkowicie zapomniała o swojej pracy – Orihime przestała tkać ubrania, a Hikoboshi porzucił swoje stado krów. Zagniewany cesarz postanowił rozdzielić kochanków, umieszczając ich po dwóch stronach gwiezdnej rzeki (Drogi Mlecznej). Odtąd mogą się zobaczyć tylko raz w roku, 7 lipca, dzień obchodzony w Japonii jako Tanabata. Lalka z drutu i tkaniny, krowa z gliny. Wysokość: 10, 5 cm.

 

 

 

 

 

Motyw biały zając z Inaby – lalki z gliny, wysokość 3,5 cm.

 

 

 

 

 

 

 

Miniaturowe gosho ningyō przedstawiające motyw Daikoku i Ebisu – dwóch z siedmiorga bogów szczęścia. Wysokość 3 cm.

 

 

 

 

 

 

Treser małp – lalka z drutu i tkaniny, wysokość 6 cm.

Kometsubu kokeshi

Osobny typ miniaturowych lalek japońskich stanowią kometsubu kokeshi – dosł. „kokeshi jak ziarnko ryżu”. Jak sama nazwa wskazuje, są to kokeshi wielkości ziarnka ryżu japońskiego (o okrągłych ziarnach, nie długoziarnistego), czyli zaledwie kilku milimetrów, nie tylko precyzyjnie wykonane, ale i pomalowane. Często sprzedawane są w pudełkach wyłożonych watą – zbyt łatwo byłoby je w przeciwnym wypadku zgubić. Niekiedy towarzyszy im ziarenko ryżu dla oddania proporcji.

 

 

 

 

 

 

Kometsubu kokeshi z mojej kolekcji, wysokość 3,5 mm.