Niestandardowe hina ningyō – czyli jakie?
Opisane na głównej stronie hina ningyō to lalki standardowe, najczęściej spotykane. Przez niestandardowe hina ningyō rozumiem zarówno dodatkowe postaci, które mogą się pojawić w zestawie, jak i rzadsze formy, jakie mogą przybierać dairi bina.
Hyakusai-bina
Hyakusai-bina to dosłownie „Stuletnie lalki”, czyli dairi bina (para arystokratów) w formie starców. Bywają sprzedawane jako Takasago, czyli motyw z teatru nō, ale w rzeczywistości różni je wszystko: strój, poza, akcesoria i nakrycia głowy (postaci z Takasago nie miewają czapek ani stroików, jedynie lalka żeńska miewa na włosach przepaskę). Istnieje też wersja odwrotna – chigo-bina, czyli dairi bina w wersji dziecięcej. Jeśli kiedyś zdobędę taki zestaw, na pewno wrzucę zdjęcia 🙂
[zdjęcie: hyakusai-bina z mojej kolekcji, lalki z przełomu lat 40. i 50. XX wieku]
Keshi-bina
Keshi-bina to dosłownie „lalki wielkości ziarnka maku”. W rzeczywistości oczywiście nie są aż tak małe, tym niemniej tym, co je wyróżnia, są właśnie niewielkie rozmiary. Keshi-bina pojawiły się w połowie XIX wieku, w związku z wydaniem edyktu zakazującego produkowania wielkich i wymyślnych lalek. Oczywiście snobizmu to nie wytępiło – twórcy lalek poczęli wykonywać dairi-bina miniaturowe, o wysokości nieprzekraczającej 10 cm. Tym, co w nich dyktowało cenę, przestał być rozmiar, a zaczęła precyzja wykonania.
[zdjęcie: keshi-bina z mojej kolekcji, XIX wiek. Wysokość lalek – 8,5 cm. Obok dla porównania normalnej wielkości, współczesna lalka.]
Zamiana płci
Czasem można natrafić na zestawy, w których została zamieniona płeć postaci (z oczywistych względów nie dotyczy to dairi bina), np. w rolę pięciu muzyków (gonin bayashi) wciela się pięć kobiet.
[zdjęcie: gonin bayashi w wersji kobiecej. Źródło: Yahoo Japan]
Hina ningyō a inne typy lalek
Klasyczna hina ningyō spełnia jednocześnie dwa warunki. Pierwszy i najważniejszy dotyczy przeznaczenia, czyli eksponowania w czasie Hina matsuri. Bez tego po prostu nie można nazwać danej lalki mianem hina ningyō. Drugi warunek dotyczy techniki wykonania: klasyczne hina ningyō są zawsze wykonane w takiej samej technice, jak lalki kostiumowe (ishō ningyō). Oznacza to, że ich ciała wykonuje się ze słomy, mają głowy, ręce i stopy z gofunu, posiadają włosy (stare z naturalnych włosów lub jedwabiu, współczesne wyłącznie ze sztucznego jedwabiu) i ubrania z tkanin.
Często bywa jednak, że wykonuje się hina ningyō w innych technikach (jak kimekomi) bądź też materiałów, tak że gatunkowo należą one do innych typów lalek (jak np. kokeshi). Oto parę przykładów.
[Hina ningyō wykonane w technice kimekomi. Lalki z mojej kolekcji.]
[Hina ningyō – kokeshi. Lalki z mojej kolekcji.]
[Hina ningyō – take ningyō (lalki z bambusa). Lalki z mojej kolekcji.]