Erotyka w lalkach – uwagi ogólne
Wśród licznych tematów poruszanych pod postacią lalek znalazła się także erotyka. Lalki o tej tematyce nazywano shunga ningyō, czyli dosłownie „lalki przedstawiające wiosenne obrazy” – bowiem słowo shunga („wiosenny obraz”) było eufemizmem właśnie na pornografię, chociaż najczęściej kojarzy się je z drzeworytami.
Erotyka – lalki kostiumowe
Do dziś zachowało się niewiele egzemplarzy takich lalek i niewiele o nich wiadomo ponad to, że tworzone było od końca okresu Edo (XIX w.) do okresu Taishō włącznie (1912-1926). Ze względu na trudność wykonania, czyli szczegółowe oddanie całego ciała (w przeciwieństwie do lalek kostiumowych, które często „prawdziwe” mają tylko głowy i kończyny), pokrycie całości gofunem oraz nierzadkie elementy dodatkowego wyposażenia (przede wszystkim pościel, posłanie), można przypuszczać, że były to raczej drogie egzemplarze kolekcjonerskie.
Oprócz lalek kostiumowych (chociaż kostiumy były tu raczej skąpe…) dostępne były też manekiny erotyczne, o większych rozmiarach, a także najprawdziwsze sex-dolls (tj. takie, z którymi da się uprawiać stosunek), nazywane shutsuro bijin („podróżna piękność”) albo kōshoku onna („namiętna kobieta”).
[zdjęcia: erotyczne lalki kostiumowe z okresu Taishō; źródło: Yahoo Japan]
[zdjęcia: manekin erotyczny z okresu Taishō; źródło: Yahoo Japan]
[zdjęcia: erotyczne lalki z okresu Meiji (1868-1912). Jakość wykonania jest w tym egzemplarzu niższa niż w tych późniejszych, prezentowanych wyżej, ale wyraźnie widać inspirację drzeworytami erotycznymi, przejawiającą się w nienaturalnie wyolbrzymionych genitaliach. Lalki te nie są ze sobą połączone – można nimi aktywnie „odgrywać” kopulację. Źródło: Yahoo Japan]
Erotyka – lalki gliniane / z papier-mache
Lalki gliniane o tematyce erotycznej także są popularnie nazywane shunga ningyō, ale ich prawidłowa nazwa to wajirushi (和印). Wiążą się też z zupełnie inną klientelą, a co za tym idzie – estetyką. Wajirushi narodziły się w okresie Taisho (1912-1926) i były produkowane do końca pierwszej połowy okresu Showa (1926-1989). Sprzedawano je w gorących źródłach, przy których często także wyrastały „muzea erotyki”, a raczej gabinety osobliwości ze zbiorami przypadkowych obiektów związanych z erotyką.
Lalki gliniane i z papier-mache różniły się od tych opisanych wyżej nie tylko materiałem. Popularne było bowiem jako nie akcesoria jawne (chociaż i tak nie wyobrażam sobie trzymania powyższych lalek na widoku), ale erotyka była w nich ukryta… pod spodem. Niewinnie wyglądająca, niezbyt piękna figurka odwrócona do góry nogami ukazywała zgoła inne oblicze. Czasem były to po prostu nagie genitalia kobiety, którą przedstawiała, a czasem zupełnie niezwiązana z nią reliefowa scenka. Podobnie zresztą wykonywano maski (które we wnętrzu kryły erotyczne sceny) oraz czarki (tu jednak efekt niespodzianki zależał od napełnienia jej nieprzezroczystym płynem lub nie).
[zdjęcia: gliniane hakata ningyō, które od spodu ukazują erotyczne „oblicze”. Tu: spód jest naturalną kontynuacją górnej części. Źródło: Yahoo Japan]
[zdjęcia: gliniana hakata ningyō, gdzie mężczyzna jest całkowicie schowany pod kimonem kobiety. Lalka z mojej kolekcji.]
[zdjęcia: gliniane figurki, które od spodu ukazują niezwiązane z górną częścią sceny erotyczne. Dla porównania także maska z podobną zawartością. Źródło: Yahoo Japan]